www.muzeum.turek.pl - „Apteka "Pod Turem”

„Apteka "Pod Turem”

Klasycystyczny dom o charakterze mieszkalno-handlowym z I ćwierci XIX wieku ma zwartą zabudowę, jest podpiwniczony i posiada mieszkalne poddasze. Fasada jest symetryczna, pięcioosiowa; na osi środkowej od południowej strony, tj. od ulicy, znajduje się wejście do apteki. Pomiędzy podwójnymi pilastrami kanelowanymi są schodki, które prowadzą do sieni, gdzie po prawej stronie znajdujemy drzwi do apteki. Z sieni wchodzi się też na podwórze w kierunku oficyny. Na  gzymsie koronującym wejście umieszczony jest drewniany szyld „APTEKA”.

W latach dziewięćdziesiątych  XX wieku wyremontowano dach, tradycyjną dachówkę zamieniono na blachodachówkę, zlikwidowano okna powiekowe w dachu, zastępując je zwykłymi oknami opartymi na konstrukcji z więźby dachowej. Zachowano jednak oryginalne wyposażenie apteki w postaci regałów okalających ściany, z szufladami opisanymi literkami porządkującymi farmaceutyki oraz narożnymi szafkami z lustrzanymi drzwiami. Nad wejściem na zaplecze, do tzw. materialni, umieszczony jest stary zegar. Lady zastąpiono nowymi, ze względu na stopień ich zużycia, ale dobrze uzupełniają one przytulne, klimatyczne, zabytkowe wnętrze.

Nie wiadomo, kto był pierwszym właścicielem apteki. Zachowane w obiekcie dokumenty wspominają aptekarza Stankiewicza z „Turekskiej Miejskiej Apteki” (w 1868 roku) Jego następcą był magister farmacji Adolf Grocholski (1868  do początku 1875 roku). W sprawozdaniu ze sprzedaży leków pisał: „Apteka w Turku w przeciągu trzech ubiegłych lat wyekspediowała recept w 1868 – 2259; w 1869 – 3359; w 1870 – 2854”. W zaborze rosyjskim apteki podległe były Ministerstwu Spraw Wewnętrznych w Guberni Kaliskiej, a bezpośrednio lekarzowi powiatowemu. Od 1875 do 1880 roku apteką kierował prowizor Roman KarłowKornberger. [Tytuł prowizora otrzymywano po skończeniu wyższych studiów zawodowych i odbyciu praktyki. Po pierwszej wojnie światowej tytuł prowizora zrównano z tytułem magistra farmacji]. Pomocnikiem aptekarskim w 1880 roku był Bolesław Władysławowicz Skrzyński.

Najbardziej znane wśród turkowian nazwisko związane z aptekarstwem należy do rodziny Rzęczykowskich. Senior rodu Roman Rzęczykowski (1848 – 1938) otrzymał tytuł prowizora farmacji na Uniwersytecie Moskiewskim 13 czerwca 1880 roku. W grudniu tegoż roku został kierownikiem apteki w Turku. Aptekę zakupiła bowiem od Kornbergera wdowa Maria Skórczyńska, późniejsza teściowa Romana. Była ona właścicielką apteki w Dobrej. Kilka lat później Roman Rzęczykowski został właścicielem apteki w Turku i filii w Dobrej, którą wniosła mu w posagu żona Bolesława. Pomocnikiem aptekarskim w 1886 roku był prowizor Franc Konstantynowicz Chlebowski. Pewnie dlatego Leon Lubomir Kruszyński w pierwszej monografii miasta Turku z 1892 roku wymienia dwóch farmaceutów w mieście. Prowizor Rzęczykowski, oprócz dystrybucji leków typowo farmaceutycznych, starał się o pozwolenie na sprzedaż wód mineralnych oraz chłodzących owocowych wód i lemoniad, co zapewne było nowością w tamtych czasach.

Rodzina Rzęczykowskich mieszkała w oficynie. Od strony podwórza wchodziło się do domu przez murowany ganek datowany na 1884 rok. (istniał jeszcze w 1939 roku , po wojnie już go nie było, zastąpiły go zwykłe drewniane schody.) Na parterze było mieszkanie z salonem, w którym odbywały się wszelkie spotkania i uroczystości. W domu była kucharka i pokojówka. Roman i Bolesława mieli sześcioro dzieci. Roman pracował w aptece niemal do końca swoich dni, a żył 90 lat. Jeszcze za jego życia rodzinny interes kontynuowali synowie: Jerzy i Bronisław – też farmaceuci. Po sprzedaży apteki w Dobrej, w okresie międzywojennym, Jerzy zakupił Skład Materiałów Aptecznych przy Placu Piłsudskiego 18 (dziś Plac Wojska Polskiego 16) w Turku. W posiadaniu rodziny Rzęczykowskich były wciąż dwie apteki.

Pamiętny wrzesień 1939 roku spowodował mobilizację mężczyzn na wojnę. Pod nieobecność farmaceutów Rzęczykowskich, gdy rodzina w popłochu przed konsekwencjami działań wojennych opuściła domostwo, aptekę przejął Zygfryd Müller (student farmacji, syn fabrykanta Augusta Müllera). Po klęsce wrześniowej rodzina zastała nową decyzję niemieckich władz okupacyjnych – 13 listopada 1939 roku Müller został oficjalne mianowany „Treuhänderem” (komisarzem). Gdy ten został wysłany na front, około roku 1941, aptekę przejęła „Kom. Verwalter” (administrator) Erna Berendt. Wówczas apteka otrzymała nazwę grupy aptek niemieckich „Adler Apotheke” – „Apteka pod Orłem”. W niemieckiej książce telefonicznej z okresu drugiej wojny występuje pod nazwą „AlteApotheke” – „Stara Apteka”.

21 kwietnia 1940 roku okupanci aresztowali przedstawicieli turkowskiej inteligencji, w tym Bronisława i Jerzego Rzęczykowskich. Wywiezieni zostali najpierw do obozu koncentracyjnego w Dachau, zginęli w K.L. Gusen. Po aresztowaniach żona Jerzego, Maria ze Sperczyńskich, która do tego czasu prowadziła Skład Apteczny w rynku, wyjechała do rodziny, gdzie przebywała do końca wojny. W marcu 1945 roku powróciła do Turku. W rodzinie Rzęczykowskich nie było już farmaceuty, dlatego też zatrudniła magistra farmacji Zenobiusza Czeremuzińskiego, który po wojnie kierował apteką.

Wkrótce po zakończeniu II wojny światowej władze państwowe rozpoczęły przygotowania do likwidacji własności prywatnej w aptekarstwie i hurtowej dystrybucji leków, tak by nadać im charakter zgodny z pryncypiami ustrojowymi socjalizmu.

Ustawa „O przejęciu aptek na własność państwa” z dnia 8 stycznia 1951 roku, przygotowana i wprowadzona w życie w sposób ściśle tajny, spowodowała  utratę praw własności przez członków rodziny Rzęczykowskich.

Apteka wchłonięta została do sieci wielkopolskich aptek podlegających Oddziałowi Wojewódzkiemu Centrali Aptek Społecznych (CAS) i była jedną ze 149 upaństwowionych aptek na terenie województwa.

Od 1 stycznia 1953 roku podlegała Wojewódzkiemu Zarządowi Aptek Poznania i Województwa Poznańskiego, a ten z kolei Centralnemu Zarządowi Aptek, który należał do Ministerstwa Zdrowia z siedzibą w Warszawie

W państwowej już aptece zatrudniony został między innymi mgr farmacji Mieczysław Giziński, który był jej kierownikiem do 1971 roku. Mieszkał z rodziną w tymże budynku w oficynie. Na piętrze mieszkała Maria Rzęczykowska. Od 1971 roku kierownikiem najstarszej w Turku apteki była mgr farmacji Zdzisława Sochacka, pracownikami: mgr farmacji Janina Kałużna i Janina Gizińska, synowa Mieczysława Gizińskiego. Od 1978 roku stanowisko kierownika apteki objęła mgr farmacji Janina Kałużna.

26 września 1975 roku Centralny Zarząd Aptek przekształcono w  Zjednoczenie -  Przedsiębiorstwo Zaopatrzenia Farmaceutycznego „CEFARM”, następnie w 1982 w Zrzeszenie PZF „CEFARM”.

23 grudnia 1988 roku sejm PRL przyjął ustawę o działalności gospodarczej.

29 maja 1989 roku zlikwidowano „CEFARM”, a powołano „CEFARM” Spółkę z o.o. Przedsiębiorstwo rozpoczęło w pełni samodzielną działalność. Z inicjatywy pracowników „CEFARM-u" wiosną 1990 roku rozpoczęto reformę przedsiębiorstwa i proces reprywatyzacji większości należących do niego aptek.

I tak od 15 października 1990 roku  właścicielem najstarszej funkcjonującej w mieście apteki została mgr farmacji Janina Kałużna. Apteka nosi nazwę „Pod Turem” i funkcjonuje do dzisiaj.